چگونه سیاست گذاران میتوانند به رشد صنعت فرانچایز کمک کنند؟

چالش‌ها و فرصت‌های صنعت فرانچایز در ایران: بررسی موانع و راهکارها

صنعت فرانچایز در ایران، با وجود پتانسیل های بالا، با چالشها و مشکلات متعددی روبه رو است. به گفته فعالان این حوزه چالشها و مشکلات متعددی همچون موانع قانونی و مقرراتی، مشکلات اقتصادی همچون تورم، نوسانات اقتصادی و ،... فرهنگ و سلیقه محلی، موانع دسترسی به منابع و تامین کنندگان، نبــود حمایت از فرانچایزها و ... فعالیت فرانچایزها را در ایران با مشکل مواجه کرده است. به عقیده آرمان خالقی، قبل از هر چیز باید قوانین و مقررات صنعت فرانچایز و شرایط نظارت بر آن تدوین و تنظیم شود و در نهایت بخش خصوصی در قالب تشکل رسمی یا صنف برای تقویت این صنعت از دولت مطالبه گری کنند.

 آنچــه در ادامــه میخوانیــد گفتگوی ضربان اقتصاد با دبیرکل خانه صنعت معدن و تجارت ایران است. 

از نظر شما اصلی ترین مشکلات روزمره فعالان صنعت فرانچایز در ایران چیست؟

 موضوع اصلی بحث فرانچایز در ایران، آشنا نبودن با اصول علمی صنعت فرانچایز اســت، تقریبا همه تصور میکنند که در فرانچایز باید تابلویی داشته باشند یا برندی را ثبت کنند و در اختیار دیگران قرار دهند، در حالیکه اصول علمی، روابط حقوقی و قراردادهای طرفین و نشان سپارنده و نشانی گیرنده و ... جزوه موضوعاتی اســت که بسیاری بر آن واقف نیستند. امروز بسیاری از افرادی که در حوزه فرانچایز وارد شدهاند بیشتر در بحث تابلو فروشی فعال هستند و به موضوعات دیگر ورود پیدا نکرده‌اند، بنابراین ترتیبات و تنظیمات حــوزه فرانچایز در ایران و موضوعات حقوقی طرفین بسیار اهمیت دارد. 

به اعتقاد شــما عدم ثبات شرایط اقتصادی همچون تورم، نوسانات ارزی و ... چه تاثیری بر صنعت فرانچایز میگذارد؟

در بحث فرانچایز باید به خود کسب‌وکار و کلیت آن توجه کنیم. وقتی در مورد فرانچایز تولید صحبت میکنیم، منظور خدمت، فروش، تجارت و ... است، در این شرایط می توان دید کسب و کار چقدر تحت تاثیر نوسانات اقتصادی کشور قرار میگیرد. وقتی بر اثر تغییرات تورمی جیب مردم کوچکتر می شود، قطعا مراجعه و درخواست آنها برای استفاده از این ظرفیتها و پتانسیلها کاهش می‌یابد و در مجموع تمام این شــرایط بر تقاضای بازار اثرگذار است و فرانچایزها نیز تحت الشعاع این شرایط قرار میگیرند. البته با توجه به شرایط اقتصادی ایران آنچه کمتر تحت تاثیر قرار میگیرد، فرانچایزها نسبت به رقبای غیر فرانچایزی خود هستند چون فرانچایز بودن و فرانچایز شدن به نحوی است که شرکتها و افراد تحت شرایط استانداردی قرار می گیرند و حداقل نسبت به رقبای برند خود که این استانداردها را دارند کمتر دچار آسیب میشوند. با وجود این در حوزه اقتصادی وقتی قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد، قاعدتا فرانچایزی و غیر فرانچایزی از این قاعده مستثنا نخواهند بود.

فعالان صنعت فرانچایز برای حمایت چه انتظاراتی باید از دولت داشته باشند؟

 باید توجه داشت که دولت هنوز حوزه فرانچایز را به رسمیت نشناخته و برای آن قاعده، قانون و مقرراتی در نظر نگرفته است و به نوعی اگر برندی بخواهد نشانسپاری کند، تحت هیچ مرجع دولتی و غیردولتی بر آن نظارت خاصی نیست و در مجموع فرانچایزها در روابط خود با یک خلا قانونی و نظارتی مواجه هستند. در این شرایط به نظر میرسد دولت باید به حوزه آموزش، صدور مجوزهای لازم، نظارت و ... ورود پیدا کند و ورود دولت به این حوزه باید تنها بحث های ارشادی باشد، چون مداخله دولت ضرورتی ندارد و تنها بحث نظارت و تنظیم گری ضرورت دارد. بنابراین باید ترتیبی داده شود، تا تحت مدیریت یک تشکل تخصصی، از افراط و تفریط جلوگیری شده و در فرآیند صدور مجوزها، انحصار ایجاد نشود. در هر صورت مداخله بیش از حد دولت نیز روابط را در حوزه صنعت فرانچایز بر هم خواهد زد.

 پیشنهاد شما برای اصلاح یا تدوین قوانین مرتبط با فرانچایز چیست؟

 قطعا دولت باید به این حوزه ورود پیدا کند و قوانین و مقررات را تدوین و تنظیم کند. به نظر میرسد به نوعی متولی این بخش، وزارت صمت باشد تا از خود نشان و صاحب نشان حمایت و امکان تقویت آن نیز فراهم شود و از سوی دیگر کسی که نشان گیری می کند، مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. همچنین باید مقرراتی در حوزه فرانچایز حاکم شود تا شاهد اشکالات گذشته نباشیم. در دنیا صنعت فرانچایز کم‌سابقه نیست و صنعتی پرسود و ماندگار است و به نوعی مشکلات و نارضایتی مشتری نسبت به سایر صنوف تجاری و خدماتی کمتر است؛ چرا که همه تحت یک استاندارد قرار دارند و مدیریت آنها راحتتر است.

 چه اقداماتی می تواند روند دریافت مجوزها و تاییدیه های لازم را برای شروع یا گسترش فرانچایز تسهیل کند؟

 در مقررات باید تابع مقررات جاری برای صدور مجوز کسب‌وکار باشیم و این مقررات میتواند همانند مقررات سایر مجوزها باشــد. از ابتدای احراز، اینکه مالک برند کیست؟ کار شروع میشود و حد و حدود واگذاری برند یا نشان سپاری، تقسیم سود و همچنین موضوع مالیاتی فرانچایز باید مشخص شود. در مقررات باید یک به یک این موضوعات مشخص و نقش و وظایف قانونی تعیین تکلیف شود.

 آیا توسعه فرانچایزهای بین‌‌المللی در ایران میتواند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کند؟ 

با توجه به کمبودهایی که در حــوزه فرانچایز در کشور وجود دارد، ورود فرانچایزهای خارجی و با تجربه بسیار کمک کننده به طرفهای ایرانی است و میتواند کیفیت کاری و علمی فرانچایز را در ایران افزایش دهند. ممکن است سرمایه گذاران خارجی با شرایط متفاوتی برای سرمایه گذاری وارد ایران شوند؛ یکی لوگو میدهد، دیگری فناوری و دانش فنی و بعدی آموزش... اما در نهایت ورود آنها می تواند به تنظیم بهتر کسب و کارها و افزایش کیفیت آنها کمک کند تا خدمت همراه با کیفیت بالاتر به مردم ارائه شود. در هر حال ورود سرمایه گذار خارجی در حوزه فرانچایز بهتر از نبود آن است و بحث رقابت، سطح انتظارات و کیفیت خدمات را بالا میبرد. 

نقش بخش خصوصی در رفع موانع و گسترش صنعت فرانچایز چیست؟ 

قطعا بخش خصوصی ذینفع اصلی ماجراست و به صورت عملیاتی کار خواهد کرد و در واقع فعالان بخش خصوصی، فرانچایز را شکل میدهد. یکی صاحب نام و نشان است و دیگری میخواهد از ظرفیت این نام و نشان استفاده کند؛ هر دو طرف، بخش خصوصی هستند که باید با هم کار کنند. البته معتقدم فرانچایزر و فرانچایزی، همه باید در حوزه ارتباطی در تشــکلی با هم در ارتباط باشند و در سطحی مذاکره کنند و توافقاتی داشته و از حق خود دفاع کنند تــا قراردادهای بهتری منعقد کنند و جلوی تخلفات را بگیرند و در قالب تشکل از دولت مطالبه گری کنند و در نهایت در حوزه انتقال تجربه و هم افزایی برای حل مشکلات بخش خصوصی باید با یکدیگر همسو باشند.